hYd, “AB Uyum Reformları Sürecinde Örgütlenme Özgürlüğü” başlıklı projesiyle bu alandaki sorunları mercek altına alan çalışma toplantıları düzenledi.

Helsinki Yurttaşlar Derneği (hYd) ve British Council işbirliği ile yürütülen “AB Uyum Reformları Sürecinde Örgütlenme Özgürlüğü” projesi, sivil toplum örgütleri ile kamu idaresi arasında diyalog ve müzakere yaklaşımının geliştirilmesini ve Türkiye’nin AB’ye entegrasyonu çerçevesinde, dernekler mevzuatının yeniden ele alındığı bir süreçte STK’ların yasa yapma mekanizmalarına katılımını artırmayı hedefliyordu.

Bu kapsamda 2004 yılında, STK’lar, kamu idaresi yetkilileri ve TBMM uzmanlık komisyonlarının katılımıyla Ankara’da üç çalışma toplantısı yapıldı; mevzuat ve uygulamadaki sorunlarla ilgili öneriler içeren raporlar hazırlandı.

I. Çalışma Toplantısı

“AB Uyum Reformları Sürecinde Örgütlenme Özgürlüğü” başlıklı projenin ilk toplantısı 22-24 Şubat 2004 tarihlerinde Ankara’da Neva Palas toplantı salonunda gerçekleştirildi. Toplantının birinci bölümünde Helsinki Yurttaşlar Derneği Çalışma Grubu tarafından hazırlanan Çalışma Raporu, katılımcılara aktarıldıktan sonra tartışıldı; atölye çalışmalarının da yardımıyla derneklerin uygulama ve mevzuatta karşılaştıkları sorunlar tespit edilmeye çalışıldı ve son olarak uygulama ve mevzuat alanında yaşanan sorunların nasıl aşılabileceği üzerinde duruldu. Çalışma toplantısının ikinci bölümünde ise, sivil kesim ve kamu kurumu temsilcileri bir araya gelerek görüş alışverişinde bulundu. Sivil toplum örgütü temsilcilerinin tespit ettikleri sorunlar, özellikle uygulama alanında yoğunlaşan örnekler ile birlikte kamu idaresi temsilcilerine aktarıldıktan sonra çözüm yolları üzerinde bir açık tartışma yürütüldü.

I. Çalışma Toplantısı’nda, mevzuat ve uygulama alanında yoğunlukla karşılaşılan problemler ve çözüm önerileri, konu başlıklarına ve sorun alanlarına göre sınıflandırılarak özetlendi...

II. Çalışma Toplantısı

Projenin 23 – 24 Mart 2004 tarihlerinde Ankara Neva Palas’ta yapılan ikinci toplantısında, dernekler mevzuatında demokratik bir açılım sağlayacak değişikliklerin gerçekleştirilmesi için bir eylem planı oluşturulması, uygulamada yaşanan sorunların çözümü için uygun yöntemlerin saptanması ve bir stratejik öncelik sıralaması yapılması amaçlandı.

İlki gibi yine iki aşamalı olarak kurgulanan toplantının birinci gününde sivil toplum örgütleri temsilcileri kendi aralarında yaptıkları tartışmalarda, mevzuata ilişkin önerilerin hayata geçirilmesi için bir uygulama planı çıkardı ve uygulamaya ilişkin sorunların çözümü için yöntem ve araçları saptayarak bir öneriler paketi oluşturdu. Ayrıca toplantının ilk gününde mevzuata ilişkin önerilerde eksik kalan noktalar (genel kurulun gazete ilanı ile duyurulması, genel kurula hükümet komiserinin katılımı, derneğin fesih kararından sonra gayrı menkullerinin hazineye devri...) tekrar tartışılarak karara bağlandı. Toplantının ikinci gününün ilk bölümünde, kamu idaresinden katılımcılara STK temsilcilerinin tespit ve değerlendirmeleri aktarılarak onların önerileri alındı, mevzuata ilişkin yeni öneriler, bir kez de resmi kurum temsilcileri ile tartışıldı.

Toplantının son bölümünde ise Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) komisyonlarından katılan uzmanlara değerlendirmelerin aktarılmasından sonra, çözüm yöntemlerinin ivedilikle hayata geçirilmesi için önerileri istendi. Toplantı, çalışmanın genel bir değerlendirmesinin yapılması ve izleme-değerlendirme toplantısında ele alınacak konuların kısaca görüşülmesi ile bitirildi.

Toplantıda, mevzuat ve uygulama alanında yaşanan sorunlarla ilgili öneriler bir “eylem planı” şeklinde özetlendi. “AB Uyum Reformları Sürecinde Örgütlenme Özgürlüğü” başlıklı çalışma toplantıları sonucunda oluşturulan önerilerle, çalışmanın sonuçlarından daha geniş kesimleri haberdar etmek ve daha fazla STK’yı, örgütlenme özgürlüğü konusunda “savunuculuk” faaliyetine katmak amacıyla, bazı şehirlerde yerel çalışma toplantıları yapılabileceği de “eylem planı”nda yer aldı.

Toplantı tarihinden dört gün sonra (28 Mart) yerel yönetim seçimlerinin yapılacak olması hem STK temsilcilerinin hem de resmi kurum yetkililerinin ve özellikle TBMM uzmanlık komisyonlarında görevli milletvekillerinin katılımını ciddi ölçüde sınırlandırdı.

Yerel Çalışma Toplantıları

Çalışma toplantılarının katılımcılarından İnsan Hakları Derneği Bursa şubesi, Çanakkale Kadın Emeğini Değerlendirme Derneği, Mersin Tarsus’tan Çevre Koruma Kültür ve Sanat Merkezi Derneği’nin organizasyonuyla sözü edilen kentlerde birer çalışma toplantısı gerçekleştirildi.

Bursa’da 22 Mayıs 2004’te Almira Otel’de, Çanakkale’de 23 Mayıs 2004’te Truva Otel’de ve Tarsus’ta 12 Haziran 2004’te Mersin Otel’de yapılan yerel çalışma toplantılarına bu kentlerde faaliyet gösteren STK temsilcileri ile yerel kamu idaresi yetkilileri katıldılar.

Dernekler mevzuatı ve uygulama alanındaki yerel sorunların ve çözüm yollarının tartışıldığı –kalıcı- platformlara temel oluşturması hedeflenen bu toplantılara, Ankara’da yapılan çalışma toplantılarının moderatörü Bülent Atamer de katıldı. Helsinki Yurttaşlar Derneği Yönetim Kurulu üyesi Bülent Atamer, hem yerel toplantıların moderatörlüğünü yürüttü hem de toplantı katılımcılarına proje sürecini aktardı.

İzleme – Değerlendirme Toplantısı

Projenin, “İzleme – Değerlendirme” başlığını taşıyan son toplantısı, 2-3 Aralık 2004 tarihlerinde Ankara’da Gordion Hotel’de yapıldı.

İzleme – Değerlendirme Toplantısı, yılın ilk aylarında gerçekleştirilen iki çalışma toplantısının sonuçları ile paralel olarak 2004 yılı içinde AB entegrasyonu çerçevesinde yapılan mevzuat değişikliklerini, Türkiye’nin örgütlenme özgürlüğü alanında vardığı noktayı değerlendirmeyi ve bu alanda yapılacak izleme çalışmaları için bir genel çerçeve oluşturmayı amaçlıyordu.

Toplantının birinci gününde, ilk iki çalışma toplantısının özetlenmesinden sonra, sivil toplum örgütü temsilcileri, kamu idaresi yetkilileri, TBMM uzmanlık komisyonlarından milletvekilleri ve uzmanların katılımıyla, yeni Dernekler Kanunu çerçevesinde yapılan kritik değişiklikler, varlığını koruyan sorun alanları ve yeni düzenlemeler ışığında uygulama problemleri ele alındı.

İkinci gün ise, genel olarak yasa yapma sürecine, daha özel olarak da dernekler mevzuatının oluşturulması sürecine sivil toplum inisiyatiflerinin nasıl katkı sağlayabileceği üzerinde duruldu. Toplantının son bölümünde, toplantı katılımcısı il dernekler müdürleri, faaliyet gösterdikleri kentlerde yaşadıkları sorunları özetledikten sonra, il müdürlüklerine nasıl işlerlik kazandırılabileceğine dair önerilerini ve planlarını özetledi. Toplantı, örgütlenme özgürlüğü alanında yapılan çalışmaların nasıl ilerlemesi gerektiği ile ilgili bir genel değerlendirme oturumu ile son buldu.

Toplantı raporunda, varlığını koruyan sorunlar ve çözüm önerileri özetlendi.

Resepsiyon

İzleme – Değerlendirme Toplantısı programı çerçevesinde, 2 Aralık 2004 tarihinde saat 18.30’da İngiltere Büyükelçiliği Rezidansı’nda geniş katılımlı bir resepsiyon düzenlendi. “AB Uyum Reformları Sürecinde Örgütlenme Özgürlüğü” projesinin tanıtım faaliyeti olarak planlanan resepsiyona toplantı katılımcılarının yanı sıra konuyla ilgili resmi ve sivil kurumlardan temsilciler katıldı. Proje ile ilgili bir tanıtım dosyasının dağıtıldığı resepsiyon, örgütlenme özgürlüğü ve yeni hukuki düzenlemeler konusunda lobi imkanı tanıdı.

Sonuçlar

Çalışma toplantıları, STK’lar ile resmi kurum yetkililerini eşit katılımla ve belirli bir sorunun çözülmesi hedefiyle bir araya getirmesi ve sivil toplum inisiyatifini temel alması bakımından Türkiye’deki ilk örnekti. Proje süreci, belirli bir sorunu çözmek için bir araya gelen tarafların, kimliklerinin net ve farklı olmasının, müzakere sürecinin başarıya ulaşmasında bir engel olmadığını gösterdi. Daha demokratik bir dernekler mevzuatının oluşturulması ve uygulamadaki sorunların azaltılması çabalarına katkısının yanında, “AB Uyum Reformları Sürecinde Örgütlenme Özgürlüğü” projesinin en büyük başarısı, müzakere usul ve anlayışının kurumsallaşmasına yaptığı katkı oldu.

Dernekler mevzuatı ve uygulamada yaşanan sorunların büyük şehirlerde ve Anadolu şehirlerinde çeşitli alanlarda faaliyet gösteren STK’lar tarafından tartışılması, bu sorunun daha fazla örgüt tarafından sahiplenilmesini sağladı. Bu süreçte örgütlenme özgürlüğü konusunu takip edecek hak savunucusu örgütlerin sayısının artmasının, sonuç alıcı çabaların ortaklaştırılmasını sağlayacağı öngörülüyor.

Sorunların, kamu idaresi yetkililerinin de eşit katılımıyla tartışılması, makul çözüm yollarının bulunması için önemli bir fırsat oluşturdu. Toplantılar ayrıca, dernekler mevzuatı alanında yeni yasa önerileri hazırlığında olan kurumlar için de yol gösterici oldu.

Toplantılar sonucunda hazırlanan raporlar, katılımcı STK’lar tarafından ortak bir metin olarak sahiplenildi ve tüm katılımcılar metnin kendi şehir ve bölgelerinde yaygınlaştırılması için ellerinden geleni yapacaklarını ifade etti. Nitekim, Mart 2004’teki ikinci çalışma toplantısı sonrasında, toplantı katılımcılarından üç STK, kendi illerinde birer çalışma toplantısı yaptı.